sensatiezoeken

Sensatiezoeken is een psychologisch kenmerk dat verwijst naar de neiging om behoefte te hebben aan gevarieerde, nieuwe, complexe en intensieve zintuiglijke ervaringen, en naar de bereidheid om risico's te nemen om die ervaringen te verkrijgen. Personen met een hoog sensatiezoekersprofiel zoeken vaak spanning en variatie in het dagelijks leven en in hun gedrag.

Het begrip wordt vaak gemeten met de Sensation Seeking Scale (SSS), vooral in de versie SSS-V. De meeste onderzoekers onderscheiden vier dimensies: Thrill and Adventure Seeking (TAS), Experience Seeking (ES), Disinhibition (DIS) en Boredom Susceptibility (BS). Deze indeling verwijst naar respectievelijk de drang naar avontuurlijke ervaringen, naar zoeken van nieuwe ervaringen, naar losbandig en impulsgedrag, en naar moeite om verveling te verdragen.

Erfelijkheid en neurobiologie spelen een rol bij sensatiezoeken. Er wordt gesuggereerd dat er een genetische component is en dat belonings- en dopamineregelingen in de hersenen een rol kunnen spelen bij het ervaren van spanning en plezier. Leeftijd en geslacht kunnen de scores beïnvloeden; doorgaans nemen sensatiezoekende neigingen af met de leeftijd, en in veel onderzoeken scoren mannen hoger dan vrouwen op sommige subschalen.

Gedragsmatig gaat sensatiezoeken samen met een grotere kans op riskant gedrag, zoals deelname aan extreme sporten, snel of roekeloos autorijden, en mogelijk hoger gebruik van alcohol of andere middelen en risicogedrag in relaties. De relaties zijn correlatief en contextafhankelijk; sensatiezoeken kan zowel adaptieve als minder gewenste uitkomsten hebben, afhankelijk van de situatie.

Toepassingen en kritiek: in marketing en consumentenonderzoek wordt sensatiezoeken gebruikt om doelgroepen te definiëren en productervaringen af te stemmen. In preventie en klinische settings kan het helpen bij het beoordelen van risicoprofielen. Kritiekpunten betreffen onder meer de afhankelijkheid van zelfrapportage, culturele bias en variërende voorspellende waarde.