scaffoldingeiwitten

Scaffoldingeiwitten, oftewel scaffold‑eiwitten, zijn een klasse intracellulare eiwitten die meerdere signaling‑eiwitten samenbrengen tot functionele complexes. Door hun vermogen om verschillende partners tegelijk te binden, vergroten ze de efficiëntie en specificiteit van signaaltransductie en verminderen ze ongewenste kruisbesturing tussen parallelle routes. Ze dienen als ruimtelijke hubs die de volgorde en timing van messenger‑eiwitactiviteiten coördineren.

Kenmerken en werking: scaffoldeiwitten beschikken vaak over domeinen die bindingspartners herkennen, zoals SH2, SH3, PDZ of WW‑domeinen, maar sommige bestaan grotendeels uit ongeorganiseerde regio’s die bij binding in structuur verend raken. Ze geven signalen ruimtelijk richting en kunnen flexibele interactiepatronen vertonen, waardoor een hele cascade bij elkaar kan blijven in een compacte macromolecule. Hun activiteit is vaak afhankelijk van subcellulaire lokalisatie, posttranslationele modificaties en de aanwezigheid van specifieke partners.

Voorbeelden: in de gist MAPK‑cascade fungeert Ste5 als scaffold die de kinases bij elkaar brengt. In menselijk cellen dienen KSR1/2 als centrale platforms voor de RAF–MEK–ERK‑route. JIP‑eiwitten vormen scaffolds voor JNK‑signaalroutes; IQGAP1 koppelt Rac/Cdc42‑signalen aan de ERK‑route en aan het cytoskelet. Ook AKAP‑eiwitten dirigeren PKA en andere kinases naar specifieke doelwitten; SHANK‑eiwitten en Homer‑eiwitten illustreren neuronale scaffolds.

Belang: scaffoldingeiwitten spelen een sleutelrol bij signaalspecificiteit, snelheid en variatie van cellulaire reacties. Verstoorde scaffolding kan leiden tot afwijkingen in ontwikkeling, neurale functies of tumorachtige processen.