radioactief

Radioactief is een eigenschap van bepaalde materialen of kernen die ioniserende straling uitzenden doordat de atoomkern onstabiel is. Onstabiele kernen ondergaan decay (radioactief verval) en geven verschillende soorten straling af, zoals alfa- en bèta-deeltjes en gammastraling. De tijd die nodig is voor de helft van een hoeveelheid radioactief materiaal te vervallen wordt de halfwaardetijd genoemd.

Isotopen met radioactieve eigenschappen worden in diverse toepassingen gebruikt. In de geneeskunde worden radioisotopen ingezet voor diagnostiek en therapie, bijvoorbeeld voor beeldvorming met technetium-99m of behandeling van tumoren met gerichte bestraling. In de industrie en wetenschap worden stralingsmeters, röntgen- en gamma-camera’s en NDT-methoden toegepast voor inspectie en onderzoek. Kernenergie maakt gebruik van kernsplitting waarbij radioactieve restproducten ontstaan; ook dit vereist strikte veiligheids- en afvalbeheermaatregelen.

Veiligheid en regelgeving staan centraal bij omgang met radioactieve stoffen. Ioniserende straling kan DNA-schade veroorzaken en het risico op kanker vergroten, vooral bij hoge en langdurige blootstelling. Dosering wordt uitgedrukt in eenheden zoals activiteit (becquerel, Bq), absorberende dosis (gray, Gy) en equivalente dosis (sievert, Sv). Bescherming berust op tijd, afstand en afscherming, en gebeurt onder toezicht van nationale autoriteiten en internationale organisaties zoals de IAEA.

Natuur en menselijk handelen dragen bij aan radioactiviteit. Radioactieve elementen zoals uranium en radon komen van nature voor, naast straling uit ruimte en kosmische bronnen. Menselijke activiteiten produceren extra radioactiviteit via medische toepassingen, industrie en nucleaire technologie, wat extra aandacht voor stralingsbescherming vereist.

Historisch gezien werd radioactiviteit in 1896 ontdekt door Henri Becquerel, gevolgd door baanbrekend werk van Marie en Pierre Curie. De ontwikkeling van onderzoek, medische toepassingen en regelgeving heeft sindsdien geleid tot hedendaagse veiligheidsnormen en toepassingen.