prijsindexen

Een prijsindex is een statistische maat die de verandering in de prijzen van een mandje goederen en diensten in de tijd weergeeft. Het doel is om inflatie en koopkrachtontwikkelingen te meten en om prijzen met elkaar over tijd te kunnen vergelijken. Prijsindices worden gebruikt door beleidsmakers, economen en bedrijven om economische trends te volgen en loon- of contractaanpassingen te indexeren.

Er bestaan verschillende soorten prijsindices, afhankelijk van wat wordt gemeten. De consumentenprijsindex (CPI) meet de prijsontwikkeling van goederen en diensten die consumenten kopen. De producentenprijsindex (PPI) volgt prijsveranderingen in het productieproces, voordat goederen aan de consument verkocht worden. De geharmoniseerde consumentenprijsindex (HICP) is een Europese standaard die vergelijkbare inflatiegegevens mogelijk maakt tussen lidstaten.

Constructie en berekening. Een prijsindex wordt doorgaans opgebouwd uit een mandje goederen en diensten met bijbehorende gewichten die aangeven hoeveel gewicht elk onderdeel heeft in het totaal. De index kan worden berekend volgens verschillende methoden, waaronder Laspeyres, Paasche en Fisher. Laspeyres gebruikt de prijzen en gewichten uit de basisperiode; Paasche gebruikt de prijzen uit de huidige periode; Fisher is een combinatie van beide. Trek altijd een basisjaar als referentiepunt (bijv. indexwaarde 100). De procentuele verandering van de index geeft de inflatie of prijsstijging aan.

Kernpunten en toepassingen. Prijsindices onthouden rekening met substitutie en kwaliteitsverbeteringen, maar kunnen biases bevatten door veranderingen in koopgedrag, nieuw aanbod en productkwaliteit. Ze worden gebruikt voor monetair beleid, indexering van lonen en pensioenen, en voor het vergelijken van koopkracht over tijd en tussen regio’s.

Data en organisaties. In Nederland rapporteert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) prijsindices, waaronder CPI en HICP. Internationaal leveren Eurostat, de OECD en het IMF vergelijkbare indices aan, met standaardmethoden en definities.