prijsindex

Een prijsindex is een statistische maatstaf die de ontwikkeling van de prijzen van een vastgesteld mandje goederen en diensten over tijd weergeeft. De index geeft aan hoe duur het mandje is geworden ten opzichte van een gekozen basisjaar. Een veel gebruikte methode is de Laspeyres-index, waarbij de gewichten uit het basisjaar komen en het mandje in verschillende periodes wordt vergeleken.

In de praktijk zijn er verschillende prijsindices, waaronder de consumentenprijsindex (CPI) en de producentenprijsindex (PPI). De CPI meet de prijsontwikkeling van goederen en diensten die huishoudens aanschaffen, terwijl de PPI de prijsveranderingen voor producenten weerspiegelt. De berekening gebeurt meestal als (prijs mandje in huidige periode ÷ prijs mandje in basisjaar) × 100, met een reeks vaste gewichten die het mandje representeren.

Het basisjaar fungeert als referentiepunt en wordt vaak genoteerd als 100. Een hogere index geeft aan dat de prijzen zijn gestegen ten opzichte van het basisjaar. Bijvoorbeeld, een index van 110 betekent ongeveer 10% hogere prijzen dan in het basisjaar. In veel landen is de consumentenprijsindex (CPI) de belangrijkste maatstaf voor inflatie en wordt deze gebruikt voor het aanpassen van lonen, pensioenen en sociale uitkeringen, en voor economische vergelijking.

Prijsindices hebben beperkingen. Ze houden mogelijk geen substitutiegedrag van consumenten volledig bij, en kwaliteitsverbeteringen of de introductie van nieuwe producten worden niet altijd volledig gecorrigeerd. Desondanks vormen ze essentiële instrumenten voor macro-economische analyse, contractuele prijsafspraken en internationale vergelijking. In Nederland wordt de CPI gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).