participiumgebruik

Participiumgebruik is een begrip uit de Nederlandse grammatica dat verwijst naar de wijze waarop participia worden gebruikt. Het omvat twee vormen: het onvoltooid deelwoord (present participle) en het voltooid deelwoord (past participle). Deze vormen zijn verbuiging van werkwoorden en kunnen verschillende functies hebben in zin.

Het onvoltooid deelwoord wordt gevormd met -end(e): bijvoorbeeld lopend, zingend, wandelend. Het dient vooral om een gelijktijdige of middelende werking aan te geven, vaak in bijwoordelijke bijstellingen zoals: Zij liep zingend naar huis. Het onvoltooid deelwoord kan ook als bijvoeglijk naamwoord optreden, bijvoorbeeld een zingende zanger. In het dagelijks taalgebruik komt de vorm minder frequent voor in andere functies.

Het voltooid deelwoord heeft vormen als gelopen, gegeten, geschreven, gegaan, gezien en is onmisbaar bij de voltooid verleden tijd en de voltooide tijd met hebben of zijn: ik heb gelopen, zij is gegaan. Het voltooid deelwoord wordt ook gebruikt in de passieve bouw: Het boek is geschreven. Daarnaast kan het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord fungeren (een geschreven brief) en in zekere gevallen deel uitmaken van verkorte bijvoeglijke bijzinnen die een reden, tijd of toestand aangeven.

Samenvattend verwijst participiumgebruik naar hoe deze twee vormen van werkwoorden functioneren in zinsbouw: als bouwstenen voor tijden en stem (voltooid deelwoord), als passief, en als bijvoeglijke of adverbiale elementen die extra informatie geven over het zelfstandig naamwoord of de handeling.