Home

pantograaf

Pantograaf is een term die in het Nederlands voor twee uiteenlopende apparaten wordt gebruikt. In de meeste contexten verwijst het naar een kopieer- en tekenhulpstuk dat een grafische voorstelling op schaal kan kopiëren of vergroten. Daarnaast is het een aanduiding voor het apparaat op het dak van elektrische spoorvoertuigen dat contact maakt met de bovenleiding om stroom af te nemen. Beide toepassingen maken gebruik van een mechanische verbinding van armen en knooppunten, maar hun doel en uitvoering verschillen aanzienlijk.

Bij een teken- of kopieerpantograaf bestaat een parallelogram-achtige structuur van gekoppelde staafjes. Een tekenpunt (pijltje of

Bij spoor- en trambesturing werkt een pantograaf als contactapparaat met de bovenleiding. Een kunststof- of metalen

De term pantograaf stamt uit het Grieks, pan (alles) en graphein (schrijven), en verwijst naar het vermogen

pen)
volgt
de
beweging
van
een
aanwijzer
aan
de
ene
kant,
terwijl
een
kopie
op
dezelfde
of
gewenste
schaal
aan
de
andere
kant
ontstaat.
De
schaalfactor
wordt
bepaald
door
de
lengtes
en
de
verhoudingen
van
de
armen;
verkleinen
of
vergroten
gebeurt
door
de
juiste
maatverhouding
in
de
koppelingen.
Pantografen
werden
veel
gebruikt
in
grafische
kringlopen,
cartografie
en
modelleren,
omdat
daarmee
nauwkeurige
reproducenties
met
behoud
van
proporties
mogelijk
zijn.
armensysteem
draagt
een
contactmijn
(een
koolstof-
of
metaalcontact)
tegen
de
onderzijde
van
de
bovenleiding.
Door
een
veer,
demper
of
tegengewicht
blijft
het
contact
constant
terwijl
het
voertuig
beweegt,
stijgt
of
daalt.
De
opgewekte
stroom
wordt
naar
de
aandrijvingen
en
boordapparatuur
geleid.
Moderne
pantografen
zijn
ontworpen
voor
betrouwbaarheid
en
beperkte
onderhoudsbehoefte,
met
functies
zoals
neerlaatbeveiliging
en
automatische
afstelling.
om
representaties
op
verschillende
maten
vast
te
leggen.