oppervlaktegrofheid

Oppervlaktegrofheid is een maat voor de mikroscopische onregelmatigheden op het oppervlak van een voorwerp. Het geeft aan hoe glad of ruw een materiaal aanvoelt of eruitziet en speelt een cruciale rol in productie, mechanica en onderhoud. De maat wordt doorgaans uitgedrukt in micro- of nanometerafwijkingen ten opzichte van een vlak referentie.

De belangrijkste parameters zijn Ra, Rq, Rz en Rt. Ra (arithmetic mean roughness) is het gemiddelde van de hoogteverschillen over een evaluatielengte. Rq is de wortelgemiddelde kwadratische ruwheid en geeft de spreiding van de oneffenheden weer. Rz geeft het gemiddelde hoogteverschil tussen pieken en dalen over meerdere segmenten, terwijl Rt de totale hoogte van het profiel weerspiegelt. Deze parameters worden vaak uitgedrukt in µm en staan vast in normen zoals ISO 4287 en ISO 25178 (areale ruwheid). In de praktijk worden zowel profile- als arealparameters gebruikt, afhankelijk van de meet- en inspectiebehoefte.

Meetmethoden omvatten profilometrie met een taststylus (contactprofilometrie) en niet-contacttechnieken zoals optische interferometrie, witte-lichtprofilometrie en confocale microscopie. De keuze voor methode en meetopstelling hangt af van het materiaal, het beoogde oppervlak en gewenste nauwkeurigheid, evenals van normatieve eisen omtrent lengte van meting en evaluatie.

Oppervlaktegrofheid beïnvloedt wrijving, slijtage en vermoeiing van onderdelen, evenals de afdichting, lekkages en esthetiek. Het wordt daarom gecontroleerd tijdens productieprocessen zoals draaien, frezen, slijpen en oppervlaktebehandeling, zodat het voldoet aan functionele vereisten en toleranties. Het onderscheid tussen ruwheid (micro-niveau), waviness (macro-niveau) en textuur is hierbij van belang voor een juiste interpretatie en toepassing.