opioidantagonisten

Opioidantagonisten zijn geneesmiddelen die de werking van opioïde receptoren blokkeren, meestal door competitieve binding aan mu-receptoren, maar ook kappa en delta kunnen betrokken raken. Door deze receptorblokkerende werking verhinderen ze de effecten van endogene opioïden en van opioïde medicijnen. Het vermogen om centralt te werken hangt af van de chemische eigenschappen van het middel, waardoor sommige antagonisten wel de bloed-hersenbarrière passeren en andere voornamelijk perifere effecten hebben.

Belangrijke middelen omvatten naloxon, een snelle en kortdurende antagonist die wordt gebruikt bij acute opioïdeoverdosering; naloxon heeft een korte halfwaardetijd en herhaalde dosering of infusie kan nodig zijn. Naltrexon is langer werkzaam en wordt gebruikt bij preventie van terugval bij opioïdeverslaving en, in sommige gevallen, bij alcoholafhankelijkheid. Nalmefeen is eveneens een mu/kappa/delta‑antagonist en wordt in sommige regio’s ingezet voor alcoholpreventie; het wordt minder ingezet voor noodreversie van een overdose. Perifeer werkende antagonisten blokkeren mu‑receptoren in het maagdarmkanaal en worden gebruikt tegen opioïde-geïnduceerde obstipatie; methylnaltrexon en naloxegol zijn hier voorbeelden van. Alvimopan wordt toegepast om het herstel van de darmfunctie na chirurgie te versnellen, maar het gebruik is beperkt vanwege mogelijk cardiovasculaire risico’s.

Een belangrijk nadeel is precipitated withdrawal bij patiënten met afhankelijkheid: plotselinge ontwenningsverschijnselen zoals angst, tremor, misselijkheid en diarree kunnen optreden. Naloxon kan snel uitwerken, waardoor nauwkeurige dosering en herhaalde toediening nodig kunnen zijn. Bij leveraandoeningen en bij interacties met andere medicijnen gelden aanvullende voorzichtigheid; perifeer werkende antagonisten hebben hun eigen specifieke gebruiksvoorwaarden en beperkingen.