ongeconjugeerd

ongeconjugeerd is een bijvoeglijk naamwoord uit het Nederlands dat aangeeft dat iets niet geconjugeerd of niet in een geconjugeerde toestand verkeert. De term wordt in verschillende vakgebieden gebruikt, vooral in de taalkunde en de chemie, waar hij verschillende maar verwante betekenissen heeft.

In de taalkunde verwijst ongeconjugeerd naar vormen van werkwoorden die niet zijn vervoegd voor persoon, getal, tijd of aspect. In deze betekenis wordt vaak verwezen naar de onbevoegde of basale vorm van het werkwoord, zoals de infinitief. Een voorbeeld is het werkwoord in de infinitief, bijvoorbeeld "lopen" in tegenstelling tot de vervoegde vorm "loopt". Ook kan de term gebruikt worden voor vormen die geen specifieke persoons- of tijdsuitingen dragen. Hiermee onderscheidt men ongeconjugeerde vormen van geconjugeerde vormen.

In de chemie beschrijft ongeconjugeerd een systeem waarin de pi-elektronen niet over een continu netwerk van atomen kunnen delokaliseren via geconjugeerde bindingen. Een ongeconjugeerd pi-systeem bevat geen volledig aaneengesloten keten van p-orbitalen langs een molecuul, waardoor elektronendelokalisatie beperkt is. Dit staat vaak in contrast met geconjugeerde systemen, waarin opeenvolgende dubbele en enkele bindingen of aromatische ringen een delokalisatie van elektronen mogelijk maken. Voorbeelden van ongeconjugeerde situaties zijn moleculen of fragmenten zonder aangrenzende dubbele bindingen, of moleculen met onderbroken conjugatie.

Samenvattend beschrijft ongeconjugeerd letterlijk “niet-geconjugeerd” en wordt het toegepast op zowel grammaticale vormen die niet vervoegd zijn als op moleculen waarin de pi-elektronen niet over een geconjugeerd netwerk kunnen delokaliseren.