neovascularisatie

Neovascularisatie is het proces waarbij nieuwe bloedvaten ontstaan uit bestaande vaatstructuren. Het kan plaatsvinden via sprouting angiogenese, waarbij endotheelcellen uit een bestaand vat uitstrekken en nieuwe vertakkingen vormen, en via intussusceptieve angiogenese, waarbij een bloedvat zich in tweeën splitst. In normale ontwikkeling en bij weefselherstel speelt neovascularisatie een cruciale rol, en zij is ook betrokken bij placentavorming en wondgenezing.

De regulatie van neovascularisatie wordt sterk beïnvloed door zuurstofniveaus. Bij hypoxie remt HIF-1α de afgifte van pro-angiogene factoren en verhoogt de productie van VEGF en andere signaalmoleculen. VEGF, angiopoëtines en aanvullende factoren stimuleren endotheelcelproliferatie, migratie en vatvorming, terwijl matrixremodellering door MMPs de groei mogelijk maakt. Eenmaal gevormde vaten rijpen doorgaans met ondersteuning van pericyten en een stevig basaalmembraan; bij misregulatie kunnen de vaten fragiel en lekkend worden, wat leidt tot disfunctionele perfusie.

Pathologisch neovascularisatie komt voor in verschillende aandoeningen. Bij diabetesretinopathie en leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie kan ongecontroleerde neovascularisatie tot blijvende visuele schade leiden. Bij kanker ontstaat tumoraal angiogenese die tumorgroei en metastase ondersteunt. Ook bij chronische ontstekingsziekten kan neovascularisatie voorkomen.

Diagnostiek en behandeling variëren per aandoening. Oculaire neovascularisatie wordt vaak beoordeeld met fluoresceïne-angiografie en OCT-angiografie; in oncologie worden MRI, CT en PET ingezet. Behandelingen richten zich op het remmen van angiogenese, bijvoorbeeld met anti-VEGF-therapie (intravitale injecties zoals bevacizumab, ranibizumab of aflibercept) en laserbehandeling; in de oncologie worden VEGF-receptor- of tyrosinekinase-inhibitors gebruikt.