multicausaal

Multicausaal is een begrip uit de wetenschappen dat verschijnselen beschrijft die door meerdere oorzakelijke factoren tegelijkertijd worden veroorzaakt. In tegenstelling tot een eendimensionale, monocausaale verklaring benadrukt multicausaal dat oorzaken samen komen en afhankelijk zijn van context. Het begrip komt veel voor in de epidemiologie, geneeskunde, sociologie, psychologie en criminologie en helpt de complexiteit van ziekten, sociale uitkomsten en gedragingen te begrijpen.

Kernpunten zijn dat meerdere factoren bijdragen aan een uitkomst, vaak met onderlinge interacties en variatie over tijd en plaats. Factoren kunnen deel uitmaken van een causale web of van paden die samen tot een gevolg leiden; in sommige modellen leveren ze elk een deel van een voldoende oorzaak.

Methoden en benaderingen richten zich op het kwantificeren van de gezamenlijke bijdrage van factoren en het identificeren van interacties, bijvoorbeeld met multivariabele regressie, padanalyse en structurele modellen. Causale inferentie wordt benaderd door longitudinaal onderzoek, controlevragen en toepassingen van het concept van voldoende oorzaken zoals beschreven door Rothman.

Voorbeelden: bij veel chronische ziekten spelen genetische aanleg, leefstijl (roken, voeding, beweging), omgevingsfactoren en sociaaleconomische omstandigheden samen een rol. In de sociale wetenschappen beïnvloeden armoede, opleiding, buurtkenmerken en sociale netwerken uitkomsten zoals criminaliteit of werkloosheid.

Beperkingen: causaliteit blijft lastig vast te stellen door confounding, meetfouten en variatie tussen populaties. Het toeschrijven van oorzaken aan enkelvoudige factoren kan misleidend zijn zonder rekening te houden met context, tijd en interacties.

Zie ook: causale modellen, multifactoriële ziekten, epidemiologie, systeemdenken.