metacognitief

Metacognitief verwijst naar de bekwaamheid om het eigen denkproces te observeren, te controleren en te sturen. Het begrip is veelal onderdeel van de bredere term metacognitie, die in cognitieve en onderwijspsychologie centraal staat. Metacognitieve processen helpen mensen te begrijpen wat zij weten, wat zij nog moeten leren en hoe zij hun leer- of denkstrategieën effectief kunnen inzetten.

In de literatuur onderscheid men doorgaans twee hoofdcomponenten: metacognitieve kennis en metacognitieve regulatie. Metacognitieve kennis omvat declaratieve kennis (weten wat je weet en niet weet), procedurele kennis (weten hoe je bepaalde strategieën uitvoert) en conditionele kennis (weten wanneer en waarom bepaalde strategieën te gebruiken). Metacognitieve regulatie verwijst naar het plannen van cognitieve activiteiten, het monitoren van begrip en uitvoering gedurende een taak, en het evalueren van uitkomsten nadat een taak is voltooid. Deze regulatie stelt een individu in staat om aanpassingen te maken als het leerproces stagneert of fouten optreden.

Historisch gezien werd het begrip metacognitie ontwikkeld in de jaren zeventig en daarna uitgewerkt door onder meer John Flavell en later onder andere undergraduates zoals Martin Pintrich. Het wordt breed toegepast in onderwijs en psychologie, waar het trainingsopties biedt voor leren leren en probleemoplossing.

Toepassingen variëren van lees- en studievaardigheden tot probleemoplossing en wiskundige redenering. Metacognitieve training kan bestaan uit expliciete instructie in strategieplanning, praten over denkprocessen, reflecteren op begrip en het aanleren van zelfmonitoring tijdens leeractiviteiten.