melanisatie

Melanisatie, ook wel melanogenesis genoemd, is het proces waarbij melanine wordt geproduceerd en verdeeld in weefsels zoals huid, haar en iris. Melanine geeft pigmentatie en speelt een belangrijke rol bij bescherming tegen ultraviolet (UV) licht doordat het UV-energie absorbeert. De pigmenten bestaan hoofdzakelijk uit eumelanine (donker) en pheomelanine (rood-gele tint). In de huid worden melanosomen gevormd in melanocyten en vervolgens overgedragen aan keratinocyten in de epidermis.

De moleculaire basis van melanisatie berust op de enzymatische omzetting van tyrosine door tyrosinase tot DOPA en vervolgens tot dopaquinone. Via meerdere stappen ontstaan eumelanine en pheomelanine. Belangrijke enzymen zijn onder meer TYRP1 en DCT. Regulatie vindt plaats via de MITF-transcriptiefactor, waarbij signalen zoals UV-straling, hormonen en genetische factoren de activiteit sturen. Deficiënties in dit proces kunnen leiden tot hypopigmentatie (bijvoorbeeld bij albinisme), terwijl overproductie of verstoorde distributie kan resulteren in hyperpigmentatie, zoals lentigines, melasma of zonnevlekken. In de huid is de juiste verdeling van pigment over keratinocyten essentieel voor een egale teint.

Naast de menselijke en dierlijke huid speelt melanisatie ook een belangrijke rol in de immuunafweer van ongewervelde dieren. Bij insecten en andere invertebraten participeert de phenoloxidase-cascade in de productie van melanine en de afscherming van pathogenen door encapsulatie en wondheling. Dit proces levert een sclerotiserende en antimikrobieel actieve reactie die deel uitmaakt van de natuurlijke verdediging tegen micro-organismen.

In klinische en onderzoekscontexten wordt melanisatie bestudeerd vanwege variaties in huidpigmentatie, cosmetische overwegingen en de implicaties voor UV-bescherming en huidkanker.