meetonzekerheidsanalyse

Meetonzekerheidsanalyse is een verzamelnaam voor het systematisch evalueren van onzekerheden die van invloed zijn op meetresultaten. Het doel is om de totale onzekerheid van een meting te kwantificeren en zo de betrouwbaarheid en vergelijkbaarheid van meetresultaten te verbeteren.

In laboratoria, kwaliteitscontrole en onderzoeksomgevingen is deze analyse een standaardonderdeel van het meetproces, omdat besluiten vaak afhankelijk zijn van de aangetoonde nauwkeurigheid en traceerbaarheid.

Kernbegrippen zijn onder meer onzekerheid als de parameter waarmee een meetwaarde niet exact kan worden vastgesteld, en bronnen van onzekerheid zoals instrumentfouten, omgeving, monsterkenmerken, kalibratie en rekenmethoden. De evaluatie wordt doorgaans onderverdeeld in type A (statistische analyses van meetreeksen) en type B (inzichten uit niet-statistische bronnen). Een onzekerheidsbudget identificeert en kwantificeert alle relevante bijdragen; deze bijdragen worden gecombineerd tot de gecombineerde standaardonzekerheid uc en vervolgens tot de uitgebreide onzekerheid U = k uc, meestal met k = 2 voor een circa 95% betrouwbaarheid.

Methoden omvatten statistische analyse van meetgegevens (type A), beoordeling van niet-statistische bronnen (type B), en het combineren van bijdragen. Praktische methoden zijn onder meer standaarddeviatieberekeningen, regressie voor afhankelijkheden en Monte Carlo-simulaties. Het GUM-model (Guide to the Expression of Uncertainty in Measurement) levert het raamwerk en definieert criteria voor traceerbaarheid en validatie.

Processtappen zijn onder meer: definieer het meetresultaat (measurand), identificeer onzekerheidsbronnen, verzamel data en schat waarden voor elke bron, bereken de individuele bijdragen, combineer tot uc, bepaal U en rapporteer de onzekerheid samen met de meetwaarde en de gebruikte methode, inclusief traceerbaarheid en kalibraties.

Toepassingsgebieden zijn onder meer laboratoria, productie en kwaliteitscontrole, milieumeting, gezondheidszorg en fundamenteel onderzoek. Zie ook GUM, metrologie en onzekerheidsanalyse.