lipometabolisme

Lipometabolisme is het geheel van biochemische processen die betrokken zijn bij de opname, synthese, afbraak en distributie van lipiden in levende organismen. Het omvat zowel de verwerking van voedingsvetten als de interne lipidestromen die energie en bouwstoffen leveren.

Tijdens de spijsvertering worden vetten in de dunne darm emulgerd door galzouten en afgebroken door pancreatische lipasen. Hierdoor ontstaan monoglyceriden en vrije vetzuren die door enterocyten worden opgenomen en verpakt in chylomicronen voor transport via het lymfesysteem naar weefsels.

In weefsels worden triglyceriden opgeslagen in adipose weefsel en afgebroken door lipasen zoals hormoon-gevoelige lipase (HSL) en ATGL. Hierbij komen glycerol en vrije vetzuren vrij die in de bloedbaan terecht kunnen en als energiebron dienen.

Vrije vetzuren worden getransporteerd naar mitochondriën via de carnitine-shuttle, waar β-oxidatie plaatsvindt en acetyl-CoA vormt. Dit acetyl-CoA kan worden gebruikt in de citroenzuurcyclus voor energie of in de lever voor ketogenese tijdens vasten. In de lever en andere weefsels vindt ook de novo lipogenese plaats, waarbij acetyl-CoA wordt omgezet in vetzuren en vervolgens in triglyceriden wordt opgeslagen of in lipoproteïnen wordt verpakt.

Cholesterol wordt eveneens gesynthetiseerd en verdeeld via lipoproteïnen; HMG-CoA-reductase is een sleutelenzym. Lipoproteïne lipase hydrolyseert triglyceriden in chylomicronen en VLDL, waardoor vetzuren vrijkomen voor cellulaire opname.

De regulatie van lipidenprocessen berust op hormonale en metabole signaalroutes. Insuline stimuleert lipogenese en remt lipolyse, terwijl glucagon en adrenaline lipolyse activeren. AMPK, SREBP-1c en PPAR-alfabeta spelen belangrijke rollen bij de balans tussen opslag en oxidatie. Storingen in lipometabolisme dragen bij aan NAFLD, hyperlipidemie, obesitas en lipodystrofie, en vormen een belangrijk onderwerp in metabole geneeskunde.