hyperresponsiviteit

Hyperresponsiviteit is een medische term voor een overdreven reactie op een prikkel. In de klinische literatuur verwijst het meestal naar bronchiale hyperreactiviteit: een overmatige vernauwing van de luchtwegen bij blootstelling aan prikkels zoals fysieke inspanning, koude lucht, rook of allergenen. Deze reactie komt vooral voor bij astma en bij andere aandoeningen met een ontstekingsgebaseerde luchtweghyperreactiviteit. In sommige gevallen kan hyperresponsiviteit ook in andere organen voorkomen, maar het begrip wordt daar minder systematisch gebruikt en kan verwijzen naar verhoogde gevoeligheid van zenuw- of immuunmechanismen.

Mechanismen waarbij hyperresponsiviteit ontstaat, omvatten betrokkenheid van ontstekingscellen zoals mastcellen en eosinofiele cellen, mediatorstoffen zoals histamine en leukotriënen, en veranderingen in zenuwsignalen die de luchtwegen extra gevoelig maken. Sensitisatie door allergenen kan de drempel verlagen waardoor prikkels sneller leiden tot bronchoconstrictie.

Diagnose vindt plaats op basis van de klinische kenmerken en gerichte tests. Belangrijke onderdelen zijn spirometrie en provocatietests zoals een methacholinetest of inspanningstest; aanvullende allergietests kunnen informatie geven over mogelijke triggers.

Behandeling is gericht op controle van de onderliggende aandoening en vermindering van blootstelling aan triggers. Bij astma bestaat de behandeling vaak uit inhalatiecorticosteroïden, langwerkende bronchodilatoren en soms leukotrienenmodificatoren; bij allergische astma kan immunotherapie worden overwogen. Levensstijlmaatregelen zoals stoppen met roken en vermijden van triggers dragen eveneens bij aan controle.

Prognose is afhankelijk van de oorzaak en de mate van beheersing; bij tijdige en adequate behandeling kan hyperresponsiviteit vaak onder controle komen, hoewel flare-ups kunnen voorkomen.