handelingswerkwoord

Een handelingswerkwoord is een werkwoord met inhoud dat een handeling, gebeurtenis of proces uitdrukt. Het levert de kernbetekenis van het predicaat in een zin en onderscheidt zich van hulwerkwoorden (zoals hebben, zijn en worden) en van koppelwerkwoorden die zelf geen rijke inhoud dragen en vooral grammatale functies vervullen.

Handelingswerkwoorden worden vervoegd naar persoon en getal en kunnen tijd en aspect uitdrukken in combinatie met hulpwerkwoorden. Ze kunnen transitief zijn (een direct object nemen) zoals eten een appel of schrijven een brief, of intransitief zoals lopen of slapen. In de verleden tijd tonen onregelmatige werkwoorden vaak klankveranderingen; regelmatige (zwakke) werkwoorden krijgen meestal een -de of -te uitgang. Het voltooid deelwoord wordt meestal gevormd met ge-, en de uiteindelijke eindklank hangt af van de stam (bijvoorbeeld gelopen, gegeten, geschreven).

Bij de voltooide tijd worden handelingswerkwoorden gevormd met hulpwerkwoorden hebben of zijn, afhankelijk van de betekenis en van beweging of verandering van toestand. In de passieve vorm kan ook het hulpwerkwoord worden gebruikt: Het boek wordt gelezen.

Samengevat dragen handelingswerkwoorden de inhoudelijke betekenis in zinnen en bepalen zij mede hoe tijd, aspect, transitiviteit en passieve constructies worden uitgedrukt. In het onderwijs worden handelingswerkwoorden vaak onderscheiden van hulwerkwoorden en gezien als de kern van de predicatie.