gelijkheidsbeginsel

Gelijkheidsbeginsel, ook wel het beginsel van gelijke behandeling genoemd, is een centraal beginsel in het Nederlandse recht en in het Europese mensenrechten- en anti-discriminatierecht. Het doel is dat in vergelijkbare omstandigheden gelijke gevallen op gelijke wijze worden behandeld en dat onredelijke onderscheidingen worden voorkomen. Het beginsel geldt voor wetgeving en overheidsbesluitvorming, maar ook voor besluiten in zowel het publieke als private domein, zoals werk, onderwijs en sociale zekerheid.

De belangrijkste wettelijke basis in Nederland is artikel 1 van de Grondwet, waarin staat dat allen die zich in Nederland bevinden in gelijke gevallen gelijk behandeld worden. Discriminatie op grond van godsdienst of levensovertuiging, politieke overtuiging, ras, geslacht, seksuele gerichtheid, burgerlijke staat, nationale afkomst, handicap, chronische ziekte of andere grond is verboden, tenzij in bepaalde gevallen een objectieve rechtvaardiging bestaat. In de praktijk betekent dit dat verschil in behandeling mogelijk is wanneer het doel en de middelen redelijk en proportioneel zijn en er een legitiem doel mee wordt nagestreefd.

Het gelijkheidsbeginsel wordt in de rechtspraak en bij toezicht toegepast door onder meer rechterlijke instanties; bij toetsing van overheidsbesluiten en wetgeving worden criteria als proportionaliteit en noodzakelijkheid gehanteerd. Daarnaast verhoudt het zich tot EU-wetgeving: Nederland toetst nationale maatregelen aan Europese verdragen en richtlijnen inzake gelijke behandeling en aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Het beginsel sluit positieve maatregelen niet uit, mits zij noodzakelijk en proportioneel zijn om gelijke kansen te bevorderen of historische ongelijkheden te corrigeren.