fonotactiek

Fonotactiek is een onderdeel van de linguïstiek dat bestudeert welke klankreeksen in een taal wettelijk voorkomen. Het onderzoekt de toestemmings- en beperkende regels voor opeenvolgingen van klanken, met name binnen de structuur van lettergrepen. Fonotactiek is verwant aan fonologie, maar richt zich specifieker op de combinatorische geldigheid van klanken in spraak vanuit een taal- of dialectisch perspectief; het gaat om wat talen daadwerkelijk toelaten, niet alleen wat theoretisch mogelijk is.

In de meeste talen bestaat een lettergreep uit een aanvangsklank (onset) gevolgd door een kern (meestal een klinker) en, indien aanwezig, een afsluiting (coda). De fonotactische regels bepalen welke medeklinkerklusters aan het begin of einde van een lettergreep kunnen voorkomen, welke klinkers met welke medeklinkers kunnen voorkomen, en hoe lettergrepen in woorden aan elkaar gekoppeld worden. Deze regels variëren sterk tussen talen en vormen een belangrijk verschil in wat als legitiem woord wordt aangemerkt.

Deze regels komen ook naar voren bij leenwoorden en dialecten: vreemde klanken worden vaak aangepast aan de fonotactiek van de taal waarin ze voorkomen.

Daarnaast spelen fonotactische factoren een rol in taalverwerving en spraakherkenning, omdat zeldzame of illegale klankcombinaties vaak moeilijker te produceren of te herkennen zijn. De schatting van fonotactische waarschijnlijkheden beïnvloedt hoe luisteraars woorden zoeken en hoe kinderen nieuwe woorden leren.

Typologisch gezien vertonen talen grote variatie in strengheid en complexiteit van hun fonotactiek, van talen met beperkte onsets en codas tot talen met uitgebreide consonantclusters en flexibele lettergreepstructuren.