denoteren

Denoteren is de relatie tussen een taalelement en de entiteiten waarnaar het verwijst. In de taalkunde en logica wordt de denotatie (ook wel extensie genoemd) gezien als de verzameling objecten in het domein die door de uitdrukking worden bedoeld. Denotatie onderscheidt zich daarmee van sense of betekenis: denotatie gaat over wat er daadwerkelijk wordt bedoeld of aangeduid, terwijl sense meer de cognitieve inhoud of het concept achter een uitdrukking beschrijft.

Voorbeelden geven duidelijkheid over de verschillende typen denotaties. Een eigennaam zoals “Rex” denoteert een specifiek individu, namelijk de hond die Rex heet; de denotatie is dus die ene hond. Een zelfstandig naamwoord als “hond” denoteert de verzameling alle honden. Een predikaat zoals “grote kat” denoteert de subset van individuen die zowel kat zijn als groot. Voor zinnen heeft denotatie ofwel een waarheidswaarde in een gegeven wereld (waar) of (onwaar). In sommige logische frameworks kan de denotatie van zinnen afhankelijk zijn van de gekozen wereld of context (modale of intensionaliteit).

Problemen ontstaan wanneer een uitdrukking geen bestaand referent heeft. Bijvoorbeeld “de koning van Frankrijk” kan in de huidige wereld geen denotatie hebben; in zo’n geval kan de uitdrukking een lege extensie hebben, wat invloed heeft op de logische behandeling van zinnen waarin het voorkomt.

In de linguïstiek en filosofie van taal wordt onderscheid gemaakt tussen denotatie (extensie) en intension of betekenis (sense). Dictionaries beschrijven vaak de denotatie als de primaire verwijzing van een woord, terwijl de betekenis of het concept de mentale inhoud aangeeft. Denoteren is daarmee een fundamenteel concept bij semantische analyse, lexicografie en taalonderwijs.