datarechten

Datarechten vormen een verzamelterm voor de rechten die individuen hebben met betrekking tot de verwerking van hun persoonsgegevens en, in bredere zin, de controle over data binnen organisaties. In de Europese context vallen deze rechten grotendeels onder de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG/GDPR) en Nederlandse regelgeving. Ze richten zich op privacybescherming en op de mogelijkheden om data te beheren en in te zien.

De belangrijkste rechten zijn: inzage in persoonsgegevens; rectificatie of verbetering van onjuiste gegevens; het recht op verwijdering (het recht om vergeten te worden); beperking van de verwerking; dataportabiliteit; bezwaar tegen verwerking, met name voor direct marketing en geautomatiseerde besluiten. Toepassings- en uitzonderingsbepalingen kunnen variëren afhankelijk van de context en de wettelijke basis.

Organisaties moeten duidelijke privacyverklaringen geven, privacy by design en privacy by default toepassen, en passende beveiligingsmaatregelen nemen. Personen kunnen hun rechten uitoefenen door contact op te nemen met de verwerkingsverantwoordelijke of, waar van toepassing, de Functionaris voor gegevensbescherming. Verzoeken dienen gewoonlijk binnen een maand te worden behandeld, met een mogelijke verlenging van twee maanden bij complexiteit.

In Nederland houdt de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) toezicht op de naleving van de AVG. Overtredingen kunnen leiden tot handhaving, boetes en andere sancties; bij grensoverschrijdende verwerking gelden ook EU-regels over adequaatheidsbesluiten en passende beveiliging van gegevens.

Naast privacyrecht spelen datarechten ook een rol in bredere vraagstukken van data governance en data-sharing, zoals wie eigenaar is van datasets, wie toegang heeft tot data, en hoe data kan worden gedeeld en hergebruikt voor onderzoek en innovatie.