contextsensitiviteit

Contextsensitiviteit is een eigenschap van een systeem waarbij de interpretatie, verwerking of uitvoering van elementen afhankelijk is van de omliggende context. In de taalkunde en informatica betekent dit vaak dat regels of functies alleen geldig zijn wanneer ze in een specifieke omgeving voorkomen. Contextsensitiviteit maakt het mogelijk om variatie en afhankelijkheden te modelleren die niet los van de context te begrijpen zijn.

In de formele talen verwijst contextsensitiviteit naar grammatica-regels die afhankelijk zijn van de context waarin een teken voorkomt. Een contextgevoelige grammatica kan regels toepassen die vereisen dat een niet-terminale teken alleen kan worden vervangen als het in een bepaald context staat. Deze grammatica\u2019s zijn krachtiger dan contextvrije grammatica\u2019s, maar minder algemeen krachtig dan theekn talenbaar als volledig rekursief enumerable. Een bekend voorbeeld van een contextgevoelige taal is {a^n b^n c^n | n ≥ 1}, dat in feite niet contextvrij is maar wel contextgevoelig.

In de natuurlijke taal komt contextsensitiviteit tot uiting in verschijnselen zoals vervoegings- of overeenstemmingsprocessen die afhangen van nabijgelegen woorden, woordvolgorde of morfologische veranderingen die beïnvloed worden door de context. Voor NLP en linguïstiek vormt contextsensitiviteit een uitdaging, omdat modellen rekening moeten houden met langeafstand-afhankelijkheden en wederzijdse invloed tussen delen van een uiting.

In programmeren en computerwetenschap heeft contextgevoelige syntax vaak betrekking op constructies die pas geldig zijn wanneer ze in een bepaalde scope of context voorkomen, bijvoorbeeld declaratiedekking of typecheck-regels. Veel talen combineren contextvrije syntaxis met contextafhankelijke semantiek, waardoor aanvullende regels nodig zijn om correcte programmadetectie te garanderen.

Contextsensitiviteit blijft een belangrijk begrip binnen de Chomsky-hierarchie, waar het de grens aangeeft tussen wat met simpele formation rules kan worden vastgesteld en wat meer complexe verwerking vereist.