cladistische

Cladistische, ook wel cladistische analyse of cladistiek genoemd, is een methode in de biologie om fylogenie en classificatie te reconstrueren door organismen te groeperen in monofyletische groepen, die alle nakomelingen van een gemeenschappelijke voorouder omvatten. Het centrale idee is dat verwantschap wordt afgeleid uit gedeelde afgeleide kenmerken, synapomorfieën, die de gemeenschappelijke afkomst aantonen. De methode is ontwikkeld door Willi Hennig in de tweede helft van de 20e eeuw en heeft phenetische systemen uitgedaagd door nadruk te leggen op genealogische relaties in plaats van op morfologische gelijkenissen alleen.

Belangrijke concepten zijn synapomorfieën, autapomorfieën en pleisiomorfieën. Synapomorfieën markeren afgeleide kenmerken die groepen tot elkaar verbinden; autapomorfieën zijn kenmerken die voor een enkel takkenstam uniek zijn; pleisiomorfieën zijn oudere kenmerken die het herkennen van verwantschap kunnen bemoeilijken. Kladen worden weergegeven in cladograms: takkenstructuren die de volgorde van splitsingen laten zien. Analyses kunnen worden uitgevoerd met maximale parsimony, maar ook met maximum likelihood of Bayesian inference, waarbij modellering van evolutie wordt toegepast. Ondersteuning voor knopen wordt vaak uitgedrukt in bootstrap- of posterior-waarderingen.

Gegevens voor cladistische analyses bestaan uit morfologische kenmerken en moleculaire gegevens zoals DNA- en RNA-sequenties. Uit een dataset kunnen één of meerdere kladograms ontstaan; outgroups helpen om de richting van evolutie vast te stellen. Cladistiek heeft geleid tot herzieningen in de classificatie en tot bredere erkenning van monofyleten groepen in veel organismengroepen. Kritieken betreffen onder meer homoplatie, dat door convergente evolutie kan leiden tot foutieve signalen, en de gevoeligheid voor karakterkeuze en coderingspraktijken; daarom worden vaak meerdere methoden en onafhankelijke datasets toegepast.