Cladistiek

Cladistiek is een methode in de biologie die verwantschappen tussen organismen afleidt aan de hand van gedeelde afgeleide kenmerken. Het doel is het reconstrueren van fylogenetische relaties en het opstellen van kladen (monofyletische groepen) die alle afstammelingen van een gemeenschappelijke voorouder omvatten.

Ontstaan in de jaren 1950-1960 door Willi Hennig, wordt cladistiek vaak de Hennigse cladistiek genoemd. In tegenstelling tot phenetische benaderingen, legt cladistiek de nadruk op synapomorfieën: kenmerken die door alle leden van een klad zijn gedeeld en zo verwantschap aangeven.

Kernconcepten zijn onder meer klad, synapomorfie, autapomorfie, homologie, en homoplatie, plus outgroup en ingroup. Een klad omvat alle afstammelingen van een gemeenschappelijke voorouder; kladen groeien door vertakkingen in een fylogenetische boom.

Data bestaan uit morfologische en moleculaire kenmerken die worden gecodeerd in karakters en toestanden. Parsimonie was lange tijd de hoofdheuristiek, maar tegenwoordig worden ook likelihood- en Bayesian-methoden toegepast, soms met complexe evolutiemodellen.

Toepassingen omvatten herziening van classificaties in taxonomie en de interpretatie van evolutionaire geschiedenis. Kritiekpunten betreffen homoplasy, onzekerheden in karaktertoestanden en de gevoeligheid voor keuze van uitgroei (outgroup) en analysestrategie.

Hoewel cladistiek niet alle evolutie volledig verklaart, blijft zij een kernmethode in moderne fylogenetiek en vormt zij vaak de basis voor serieuze hypotheses over verwantschap.