calamiteitsbeheer

Calamiteitsbeheer is het geheel van plannen, maatregelen en activiteiten dat erop gericht is om de schade door calamiteiten te voorkomen, te beperken en te herstellen. Het omvat voorbereidende activiteiten zoals risicobeoordeling en training, de feitelijke respons bij incidenten en het herstel na afloop.

De aanpak kenmerkt zich door een levenscyclus met vier verbindende fasen: preventie en mitigatie, paraatheid, respons en herstel. Preventie richt zich op het verminderen van kwetsbaarheden en het voorkomen van gebeurtenissen. Paraatheid omvat het opstellen van plannen, inventariseren van benodigde middelen en het trainen van betrokken partijen. Respons betreft de alarmering, mobilisatie en uitvoering van operationele taken. Herstel beoogt wederopbouw van vitale functies, infrastructuur en economische activiteiten, en het zo snel mogelijk herstellen van normaliteit.

Organisatie en samenwerking spelen een sleutelrol. In veel landen is calamiteitsbeheer georganiseerd via regionale of nationale autoriteiten, hulpdiensten en zorginstellingen. In Nederland bijvoorbeeld worden calamiteiten geregeld binnen de Veiligheidsregio's, met coördinatie tussen gemeenten, brandweer, politie, medische hulpverlening (GHOR) en andere partners. De uitgangspunten zijn coördinatie, communicatie en gedeelde informatie.

Doel van calamiteitsbeheer is het beschermen van levens en gezondheid, het waarborgen van vitale voorzieningen, het beperken van economische schade en het zo snel mogelijk herstellen van normaliteit. Dit vraagt om duidelijke bevoegdheden, effectieve communicatie, training en regelmatig oefenen. Wet- en regelgeving scheppen kaders voor taken en verantwoordelijkheden, zoals de Wet veiligheidsregio's die de organisatie en bevoegdheden vastlegt.

Veelvoorkomende calamiteiten zijn natuurrampen, technologische en industriële ongevallen, grote incidenten en pandemieën, maar ook digitale dreigingen. Het veld streeft naar continue verbetering door evaluaties en 'lessons learned' toe te passen in toekomstige plannen.