auteursrechtregels

Auteursrechtregels vormen het geheel aan wetten en regels die de rechten van makers beschermen op hun originele scheppingen, zoals literatuur, muziek, beeldende kunst, software en films. Het doel is een evenwicht tussen de prikkel tot creatie en openbaarheid van kennis en cultuur. Het kader is nationaal geregeld, maar EU-richtlijnen zorgen voor samenhang tussen lidstaten.

Beschermde werken moeten origineel zijn en vastgelegd in een tastbare of reproduceerbare vorm. ideeën, concepten en feiten op zich vallen doorgaans niet onder het auteursrecht. Ook werken die inmiddels in het publieke domein verkeren, staan niet langer onder bescherming.

De maker heeft twee soorten rechten: morele en economische. Morele rechten betreffen onder meer naamsvermelding en bescherming van de integriteit van het werk (geen ongeautoriseerde aanpassingen of misrepresentatie). Economische rechten maken onder meer reproductie, verspreiding, openbaarmaking (bijv. via internet), uitvoering en het maken van afgeleide werken mogelijk. Rechten kunnen worden verkocht of onder licentie gegeven aan derden.

Duur van de bescherming is doorgaans de levensduur van de maker plus 70 jaar na diens overlijden. Voor anonieme of pseudonieme werken of werken van een rechtspersoon gelden andere regels (meestal 70 jaar vanaf eerste publicatie of creatie).

Er zijn wettelijke uitzonderingen en beperkingen, zoals het citaatrecht en beperkte privé-kopieën voor eigen gebruik. Onderwijsinstellingen en libraries hebben ook specifieke mogelijkheden, afhankelijk van omstandigheden en voorwaarden.

Handhaving en beheer van rechten vinden plaats via licenties en collectieve beheerders zoals auteursrechtenorganisaties. Overtredingen kunnen civielrechtelijk of strafrechtelijk worden aangepakt. Voor gebruiksdoeleinden is doorgaans toestemming of een licentie nodig.