attentheid

Attentheid is de eigenschap om met gerichte aandacht naar taken, waarnemingen en situaties te kijken en hier bewust op te reageren. Het begrip omvat zowel een toestand van oplettend zijn als een eigenschap van iemand die doorgaans aandachtig kan zijn. In het Nederlands wordt attentheid soms verweven met begrippen als oplettendheid en aandachtigheid, maar de kern ligt bij het gericht waarnemen en reageren.

De term heeft een Latijns- en Franse wortelgoed: afgeleid van het bijvoeglijke woord attent, met het nominale achtervoegsel -heid, en via internationale talen die aandacht als uitgangspunt gebruiken. In de dagelijkse taal verwijst attentheid naar het vermogen om in een complexe omgeving de relevante informatie te herkennen en af te handelen, en naar de consistentie waarmee iemand deze eigenschap toont.

In de cognitieve psychologie wordt attentheid onder meer onderverdeeld in verschillende aandachts-systemen, zoals selectieve aandacht (het richten op relevante stimuli te midden van afleidingen), vasthoudende aandacht (het langdurig bij een taak blijven), en verdeelde aandacht (het gelijktijdig verwerken van meerdere taken). Attentheid is daarmee gerelateerd aan, maar te onderscheiden van, concentratie, en wordt beïnvloed door factoren als motivatie, emotionele toestand, sensorische belasting en vermoeidheid. Veiligheid en prestaties in onderwijs en werk hangen sterk af van een hoge attentheid.

Factoren die attentheid beïnvloeden zijn onder meer slaap, stressniveau, motivatie, omgevingsprikkels en het cognitieve belastingniveau van een taak. Om attentheid te verbeteren, kunnen structuur en routines, duidelijke instructies, regelmatige pauzes, vermindering van afleidingen en aandachttraining of mindfulness-oefeningen effectief zijn. Het ontwikkelen van een gezonde leefstijl ondersteunt doorgaans ook de duur en kwaliteit van attentheid.