apolipoproteïne

Apolipoproteïne is een eiwitcomponent van lipoproteïnen die betrokken is bij het transport van lipiden in het bloed. Ze bepalen de structuur, receptorbinding en enzymatische activiteit van lipoproteïnen en dienen als cofactors voor lipasen die lipiden afbreken of remodelen. Zonder apolipoproteïnen zouden vetten niet efficiënt worden verpakt en getransporteerd naar weefsels.

De belangrijkste apolipoproteïnen zijn apoB-100, apoB-48, apoA-I, apoA-II, apoC-I, apoC-II, apoC-III en apoE. ApoB-100 bevindt zich in VLDL, IDL en LDL en is essentieel voor binding aan LDL-receptoren. ApoB-48 zit in chylomicronen in de dunne darm. ApoA-I en ApoA-II vormen de prominente apolipoproteïnen van HDL en dragen bij aan reverse cholesterol transport; ApoA-I activeert ook het enzym LCAT. De apoC-groepen worden tussen lipoproteïnen uitgewisseld en dienen als cofactors voor lipoproteïne lipase. ApoE is een belangrijke ligand voor receptoren die remnants van lipoproteïnen klaren, waaronder de lever.

Metabolisme en werking: lipoproteïne-deeltjes worden gevormd in lever en darm en ondergaan remodeling door lipoproteïne lipase, CETP en leverreceptoren. ApoB-100 bepaalt de atherogene potentie van VLDL/LDL, terwijl ApoE- en ApoB-ontlening de klaring van remnants reguleert. ApoA-I en HDL spelen een centrale rol bij verwijderen van cholesterol uit perifere cellen.

Diagnostiek en klinische relevantie: ApoB en ApoA-I zijn belangrijke biomarkers voor cardiovasculair risico; de verhouding ApoB/ApoA-I kan risico beter schetsen dan LDL-cholesterol alleen. Lp(a) bevat apo(a) en is geassocieerd met verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Abetalipoproteïnemie en andere zeldzame geneticessoorten leiden tot afwijkingen in apolipoproteïne en lipoproteïnen.