Voorwendsels

Voorwendsels is een term in de Nederlandse taal die verwijst naar excuses of beweerde redenen die worden gebruikt om de eigenlijke motieven te verhullen. Het gaat om schijnredenen die dienen om een handeling, besluit of gedrag te rechtvaardigen, terwijl de ware beweegreden anders ligt.

Het woord is een samenstelling van voor- en wendsel, een oud woord dat een draai of omleiding aanduidt. Zo draagt het de notie van een reden die bedoeld is de aandacht af te leiden van de feiten. In die zin is een voorwendsel vaak een bewuste constructie om een situatie gunstig te framen.

De connotatie is vrijwel altijd negatief: een voorwendsel wijst op misleiding of manipulatie. In dagelijks taalgebruik kan het een casual smoes zijn, maar in politieke, juridische of bedrijfscontext wordt het vaak gezien als een pretextual reden om beperkingen, maatregelen of besluiten te rechtvaardigen. Voorbeelden zijn het voorstellen van spoed of veiligheid als drijfveer, terwijl de werkelijke motief elders ligt. De uitdrukking wordt gebruikt met de verwachting dat de luisteraar of lezer door de schijnreden heen kijkt.

Zie ook: dekmantel, smoes, excuus, pretext. In het Engels wordt vaak van pretext of pretextual justification gesproken. Voorwendsels openen zo een lens waarin men intentie en feitelijke motieven kritisch kan evalueren.