Uitspringen

Uitspringen is een Nederlands werkwoord afgeleid van uit en springen. In de basisbetekenis verwijst het naar iets dat naar buiten komt door een sprong of beweging, of naar een deel dat uitziet vanaf een vlak of oppervlak.

Een belangrijkste betekenis is het fysiek naar buiten komen of uitsteken. Een voorwerp kan uitspringen uit een vlak of rand, bijvoorbeeld een uitspringende rand die uitsteekt uit een muur. In het dagelijks taalgebruik kan ook gezegd worden dat iets “eruit springt” wanneer het opvallend is.

Een tweede betekenis is figuurlijk: iets kan in een groep of in een grafiek naar voren springen of opvallen. Zo kan één waarde in een set data eruit springen vergeleken met de andere waarden.

In de plantkunde of biologie kan uitspringen verwijzen naar scheuten, knoppen of groei die vanuit de houders naar buiten komen, bijvoorbeeld scheuten die in het voorjaar uitspringen.

In de sportcontext wordt uitspringen vaak gebruikt voor het moment waarop een atleet van de grond loskomt bij afzetten in verspringen, hoogspringen of gerelateerde disciplines. Het beschrijft daarmee de start van het vluchtmoment.

Grammaticale notitie: uitspringen is een scheidbaar prefixwerkwoord. In samengestelde tijden kan de prefix uit los van het hoofdwerkwoord komen staan of aan het hoofdwerkwoord vastzitten, afhankelijk van de zinsconstructie (bijv. “de rand springt uit de muur” versus “de rand is uitgesprongen”).