Plaatsvormingsprocessen

Plaatsvormingsprocessen verwijzen naar de natuurlijke krachten en mechanismen die het reliëf van het aardoppervlak vormen en wijzigen. In de aardrijkskunde en geomorfologie worden deze processen onderscheiden in endogene (binnenaardse) en exogene (buitenwaarts werkende) krachten, die vaak in wisselwerking optreden en over uiteenlopende tijdschalen opereren.

Endogene processen omvatten tectonische opheffing en verschuivingen, vulkanische activiteit en magmatische intrusies, die leiden tot bergen, plateaus en forse reliëfveranderingen. Deze processen zijn doorgaans langzaam op menselijke tijdschalen maar kunnen op lange termijn enorme geografische veranderingen veroorzaken door bewegingen van de aardkorst en gebergtevorming.

Exogene processen omvatten verwering, erosie, transport en sedimentatie door water, ijstijd en wind, evenals kust- en glaciale processen. Klimaat speelt hierbij een bepalende rol in de snelheid en aard van het landschap: droge gebieden kenmerken zich door verwering en windtransport, natte klimaten door watergerelateerde erosie en sedimentatie. Denudatie verwijdert materiaal en vormt valleien, duinen en rotsformaties. Menselijke activiteiten kunnen deze processen versnellen of veranderen, bijvoorbeeld door verstedelijking, landbouw of dambouw.

De plaatsvormingsprocessen staan niet los van elkaar; hun samenhang bepaalt het karakter van een gebied, van bergketens tot kustlandschappen, en verandert voortdurend door natuurlijke variaties en menselijke invloed. Onderzoek gebeurt via kaartonderzoek, veldobservaties, daterings- en sedimentatransporttechnieken en landschapsmodellen. See also: geomorfologie, verwering, erosie, sedimentatie.