Ototoxisch

Ototoxisch is een term uit de toxicologie en geneeskunde die verwijst naar schade aan het gehoor- en evenwichtsapparaat door bepaalde stoffen of medicijnen. Ototoxische schade kan leiden tot gehoorverlies, tinnitus (oorsuizen) en/of problemen met het evenwicht. De ernst en het reversibiliteitsvermogen hangen af van de stof, dosis, duur van de blootstelling en individuele gevoeligheid.

De onderliggende mechanismen variëren, maar omvatten vaak beschadiging van de sensorische haarcellen in het slakkenhuis, vooral de buitenste haarcellen, oxidative stress en mitochondriale verstoringen. Cognitieve of neurologische factoren kunnen eveneens een rol spelen. De schade kan gepaard gaan met snelle of geleidelijke claustrover geluiden en kan per oor verschillend zijn.

Veelvoorkomende ototoxische middelen zijn onder meer aminoglycoside-antibiotica (bijv. gentamicine, amikacine, tobramycine), platinumverbindingen zoals cisplatin en carboplatin, plooibare lunetmiddelen (loopdiuretica zoals furosemide), NSAID’s en salicylaten, en sommige antifungale middelen zoals amphotericine B. Daarnaast kunnen combinaties van factoren of hoge doses het risico verhogen.

Risicogroepen omvatten oudere volwassenen, mensen met bestaande nier- of gehoorproblemen, genetische predispositie (bijv. mutaties in mitochondriaal 12S-rRNA), hoge cumulatieve doses en gelijktijdige blootstelling aan lawaai of andere ototoxische agenzen. Diagnostiek omvat baseline en regelmatige audiometrie, eventueel otoakoestische emissies en vestibulaire tests.

Preventie richt zich op minimaliseren of vermijden van ototoxische blootstelling wanneer mogelijk, dosisbewaking en vroegtijdige monitoringsprogramma’s, en waar mogelijk alternatieve behandelingen. Beheer kan bestaan uit gehoorrehabilitatie met hoorapparaten of cochleaire implantatie, en vestibulair rehab. Counseling is essentieel voor patiënten en zorgverleners.