Omgevingsafhankelijk

Omgevingsafhankelijk is een begrip uit de wetenschap dat verwijst naar een eigenschap, proces of uitkomst die varieert met de omgevende omgeving. Het woord is samengesteld uit omgeving (de context of omstandigheden) en afhankelijk (ondergeschikt aan). In veel vakgebieden wordt het gebruikt om aan te geven dat waargenomen kenmerken niet uitsluitend vastliggen, maar mede bepaald worden door externe factoren.

In de biologie en ecologie beschrijft omgevingsafhankelijk hoe genotypering, fenotypische kenmerken en gedrag veranderen als reactie op variabelen als temperatuur, licht, vocht en voedingsstoffen. Dit omvat fenotypische plasticiteit en gen-omgevingsinteractie. In chemie en materiaalkunde beïnvloeden temperatuur, zuurgraad en druk reactiesnelheid, oplosbaarheid en stabiliteit. In landbouw en tuinbouw zijn groeisnelheid, oogstkwaliteit en ziekteweerstand vaak sterk afhankelijk van omgevingscondities.

Het begrip benadrukt dat waarnemingen onder verschillende omstandigheden geconstrueerd en geïnterpreteerd moeten worden. Voor onderzoek en praktijk is het belangrijk om omgevingsvariabelen te meten, te controleren of expliciet te modelleren hoe ze het systeem beïnvloeden. Omgevingsafhankelijkheid helpt bij het begrijpen van adaptatie, prestatie en risico en ondersteunt het ontwerp en beheer van systemen in uiteenlopende sectoren.