Katastrofaal

Katastrofaal is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord met de betekenis 'catastrofelijk, rampzalig'. Het wordt gebruikt om gebeurtenissen, situaties of uitkomsten aan te duiden die ernstige negatieve gevolgen hebben of hebben gehad. Vaak verwijst het naar iets dat door een combinatie van factoren sneller en schadeveroorzakend is verlopen dan verwacht.

Etymologie en verwantschap. Katastrofaal is afgeleid van het zelfstandig naamwoord catastrofe (catastrophe) en is gevormd met het achtervoegsel -aal om een bijvoeglijk woord te maken. Het woord heeft wortels in het Griekse katastrophē en is via het Latijn en Franse invloed in het Nederlands terechtgekomen. In vergelijkbare talen bestaan akin klinkende termen, zoals het Duitse katastrophal en het Engelse catastrophic, waarmee de betekenis dicht bij elkaar ligt.

Gebruik en nuances. Katastrofaal heeft een sterke negatieve lading en wordt vaak gekozen wanneer de ernst van de situatie beklemtoond moet worden. Voor subtielere negatieve beschrijvingen kan men ook rampzalig of desastreus gebruiken, afhankelijk van de context. Voorbeelden zijn: een katastrofaal financieel verlies, katastrofale gevolgen voor de volksgezondheid, of een poging die catastrophaal mislukte. Het woord komt veel voor in media, analyse en verslaggeving, maar ook in alledaagse taal om een tegenovergestelde uitkomst te benadrukken.

Vormen en varianten. In attributieve positie verandert het woord vaak als gevolg van Nederlandse grammatica: bijvoorbeeld een enkelvoudig, onbepaald lidwoord kan leiden tot een vorm als een katastrofaal ongeluk, terwijl meervoudige of met bepaalde lidwoorden eerder katastrofale of katastrofale gevolgen te horen zijn. Synoniemen omvatten rampzalig en desastreus; antoniemen omvatten gunstig en succesvol, afhankelijk van de context.

Zie ook. catastrophe, katastrofaal versus katastrophisch, ramp en rampzaligheid.