Interviewereffecten

Interviewer-effecten verwijzen naar systematische vertekeningen in de resultaten van interviews of enquêtes die voortkomen uit kenmerken of gedrag van de interviewer. Deze effecten kunnen responses beïnvloeden en zo de meetresultaten vertroebelen, met name bij face-to-face en telefonische afname en bij onderwerpen waarbij respondenten terughoudend zijn.

Zij ontstaan door de interactie tussen interviewer en respondent. Kenmerken van de interviewer zoals geslacht, leeftijd, etniciteit, sociaaleconomische positie en taalgebruik kunnen respondenten onbedoeld sturen. Daarnaast kunnen toon, houding, tempo van vragenstellen en non-verbale signalen (glimlachen, knikken) de antwoorden beïnvloeden of de bereidheid om open te zijn veranderen. Ook de manier van doorvragen en leiden kan vertekening veroorzaken.

Voorbeelden van gevoelig onderzoek zijn inkomen, arbeidspositie, seksuele of drugsgerelateerde gedragingen. Respondenten geven dan vaker sociaal wenselijke antwoorden onder invloed van de interviewer, of reageren anders op subtiele cues. Een interviewer die als autoritair wordt ervaren kan samenwerking bemoeilijken, terwijl een geïnteresseerde, neutrale houding eerder betrouwbare antwoorden oplevert. Afnamecondities zoals locatie en tijd kunnen eveneens een rol spelen.

Mitigerende maatregelen omvatten training en standaardisatie van instructies, neutrale toon en consistente doorverwijzing van vragen. Het gebruik van zelfrapportage-methoden (bijv. computerondersteunde zelfafname) en anonieme of privacybewuste procedures kan sociaal wenselijk gedrag verminderen. Technisch kunnen onderzoekers interviewerkenmerken als covariaten opnemen, interviewer-fixed effects toepassen of multilevel modellen gebruiken. Randomisatie van interviewertoewijzing en gewichtstoekenning helpen ook om bias te controleren.

Interviewer-effecten zijn gangbaar in sociaal-wetenschappelijk onderzoek; hoewel ze zelden volledig te elimineren zijn, kunnen ze met zorgvuldige ontwerp- en analysemethoden aanzienlijk worden gemitigeerd.