gewichtstoekenning

Gewichtstoekenning is het proces waarbij aan elementen binnen een dataset, model of analyse een gewicht wordt toegekend dat hun relatieve belang, frequentie of vertegenwoordiging weerspiegelt. Gewichten bepalen hoe sterk een observatie of variabele meetelt bij berekeningen zoals gemiddelden, totalen of modelschattingen.

In verschillende vakgebieden wordt gewichtstoekenning toegepast. In statistiek en econometrie verschijnt het bij gewogen gemiddelden en gewogen regressie. Bij surveyonderzoek worden gewichten gebruikt om de steekproefrepresentativiteit te herstellen en om niet-respons te corrigeren. In informatie- en tekstanalyse geven gewichtstoekenningen zoals TF-IDF termen een relatieve belangrijkheid aan woorden. In machine learning kunnen features gewichten krijgen die aangeven welke variabelen het meest invloedrijk zijn, of er aandachtmechanismen worden ingezet om delen van de input zwaarder te laten meetellen.

De termen van gewichtstoekenning kunnen subjectief zijn, bijvoorbeeld beleidsmatige prioriteiten die aan bepaalde factoren worden toegekend, of objectief, gebaseerd op statistische methoden zoals inverses van selectieprobabiliteiten, calibratie, raking of entropiebalans. Gewichten worden doorgaans genormeerd, zodat ze geschikt zijn voor de gebruikte methode (bijvoorbeeld sommende gewichten tot één of tot de populatieomvang).

Voorbeelden illustreren het nut: een gewogen gemiddelde van cijfers, een enquête-uitkomst die representatief wordt gemaakt voor de bevolking, of tekstopmaak waarin zwaarder meeweegt hoe informatief een term is voor een document. Belangrijke overwegingen zijn nauwkeurigheid, transparantie en validatie: onjuiste of misbruikte gewichten kunnen bias veroorzaken en de variantie verhogen.