Grondwetswijzigingen

Grondwetswijzigingen zijn formele aanpassingen aan de grondwet van een land, waarmee fundamentele rechtsnormen, de verdeling van machten en de grondrechten kunnen veranderen. Ze onderscheiden zich van gewone wetgeving doordat zij een zwaarder procedureel traject vereisen en meestal bedoeld zijn voor ingrijpende en langdurige veranderingen.

Procedures variëren per land, maar hebben typisch kenmerken zoals een vereiste van een supermeerderheid in het parlement, meerdere lezingen, en soms een tussenliggende verkiezing. Verder kan ratificatie door subnationale organen (zoals deelstaten of provincies) vereist zijn, en in sommige gevallen kan een volksraadpleging of referendum plaatsvinden. Daarnaast kan een grondwetswijziging onderworpen zijn aan toetsing door een constitutioneel hof.

Een belangrijke randvoorwaarde is breed draagvlak: wijzigingen dienen niet uitsluitend steun te genieten van één partij, maar van een brede meerderheid om stabiliteit en legitimiteit te waarborgen. Het proces benadrukt doorgaans de zwaarte van ingrijpende aanpassingen aan de rechtsorde.

In Nederland is de procedure bijvoorbeeld uniek: een wijziging van de Grondwet vereist twee lezingen in zowel de Tweede als de Eerste Kamer, met een tussentijdse verkiezing, en een twee-derde meerderheid van de uitgebrachte stemmen in beide lezingen.

Globaal variëren de regels sterk. In de Verenigde Staten worden grondwetswijzigingen voorgesteld door een tweederdemeerderheid in beide kamers van het Congres en geratificeerd door drie vierde van de staten. In Duitsland is een wijziging vereist een twee-derde meerderheid in zowel de Bundestag als de Bundesrat.