Criteriumontwikkeling

Criteriumontwikkeling is het systematisch vaststellen en definiëren van criteria die worden gebruikt om de prestaties, kwaliteit of naleving van een product, dienst, proces of persoon te evalueren. Het doel is bij te dragen aan transparante, eenduidige en vergelijkbare evaluaties die voor meerdere partijen nachvollgbaar zijn.

Het proces omvat doorgaans het identificeren van stakeholders en gebruikscontext, het bepalen van doelstellingen en scope, en het afleiden van criteria uit literatuur, normen en vakkennis. Criteria worden ingedeeld in hoofdcategorieën en onderliggende indicatoren, waarna meetbare eenheden en beoordelingsregels worden gespecificeerd. In geval van multicriteria-analyse kunnen wegingen worden toegekend aan criteria om het relatieve belang te reflecteren. Daarnaast worden methoden voor gegevensverzameling en scoring vastgelegd, vaak voorzien van drempels, prestatieniveaus of rubriceringen. Het waarborgen van validiteit en betrouwbaarheid is cruciaal: inhoudsvaliditeit, constructvaliditeit en interbeoordelaarsbetrouwbaarheid worden waar mogelijk getest. Na pilotage en calibratie vindt eventuele bijstelling plaats voordat de criteria breder worden toegepast.

Het eindresultaat is een gedocumenteerd criteriumpakket met duidelijke definities, indicatoren, meetmethoden, scoringsregels en interpretatie-instructies. Toepassingsvelden variëren van onderwijs (rubrics en beoordelingsinstrumenten) tot onderzoek, kwaliteitszorg, aanbesteding en beleids­evaluatie. Belangrijke aandachtspunten zijn onder meer meetbaarheid en haalbaarheid, rechtvaardigheid en transparantie, repliceerbaarheid en het voorkomen van bias. Uitdagingen omvatten het balanceren van volledigheid met bruikbaarheid, het bijhouden van ontwikkelingen en het waarborgen van cultuur- en contextgevoeligheid.