Citaatactiviteit

Citaatactiviteit verwijst naar de praktijk en studie van het gebruik van citaties in wetenschappelijke teksten. Het omvat zowel de concrete handelingen van citeren als de sociaal-epistemische redenen waarom bronnen worden vermeld. In de bibliometrie en scientometrie onderzoekt citaatactiviteit hoe citaties bijdragen aan de opbouw van argumenten, de transparantie van methoden en de erkenning van eerdere bijdragen.

De analyse van citaatactiviteit valt binnen bibliometrie en scientometrie en maakt gebruik van verschillende hulpmiddelen en statistieken. Veelvoorkomende maatstaven zijn het totale aantal citaties per publicatie, de citatiedichtheid en de citatie-ontwikkeling in de tijd. Geavanceerdere methoden bekijken onderlinge relaties tussen documenten via co-citatie en bibliografische koppelingen, en brengen kennisstromen tussen vakgebieden in kaart. Data komen vaak uit databases zoals Web of Science, Scopus en Dimensions; Google Scholar kan aanvullende citatie-informatie leveren, zij het met variabele kwaliteit.

Citaatactiviteit heeft diverse toepassingen. Ze wordt gebruikt bij de evaluatie van onderzoeksimpact, bij beleidsvorming in de wetenschap en in bibliotheek- en informatiekundige praktijken. Voor onderzoekers biedt inzicht in de functies van citaties: bronnen kunnen dienen voor onderbouwing, plaatsing in literatuurcontext of beschrijving van gebruikte methoden. De plaatsing van citaties in teksten (bijv. inleiding, methoden, discussie) kan doen vermoeden welk doel een citatie dient.

Kritische kanttekeningen betreffen de interpretatie van aantallen citaties: ze reflecteren niet automatisch kwaliteit en kunnen door disciplinaire normen en taal- of veldverschillen variëren. Zelfcitatie en netwerkbias kunnen het beeld vertekend. Toekomstige ontwikkelingen richten zich op combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve benaderingen, transparante rapportage en rekening houden met verschillende wetenschapsvelden.