Basisbetekenis

Basisbetekenis is een term in de semantiek en lexicografie die verwijst naar de kernbetekenis van een lexem. Het is de meest centrale, vaak primaire sens in een woordenschat, waaruit de overige betekenissen van hetzelfde lemma zijn afgeleid. In een woordenboek of lexicon wordt de basisbetekenis doorgaans als eerste of als hoofdsens gecatalogiseerd; daarna volgen aanvullende betekenissen die voortvloeien uit uitbreiding, metaforische of metonymische verschuivingen.

De basisbetekenis kan historisch oud zijn en dient als referentiepunt voor interpretatie en analyse. In de praktijk is de basisbetekenis vaak gericht op de meest concrete of alledaagse interpretatie, terwijl later daaropvolgende betekenissen meer abstract of contextgebonden kunnen worden. Het bepalen van de basisbetekenis kan afhangen van factoren zoals frequentie van gebruik, cognitieve salience en taalkundige traditie, en kan variëren tussen dialecten, vakgebieden en tijdperken.

Binnen de studie van polysemie onderscheiden taalkundigen de basisbetekenis van aanvullende betekenissen die via verschuivingen ontstaan, zoals metaforische of metonymische uitbreiding. De basisbetekenis is dus niet statisch; die kan verschuiven door taalverandering of verschuiving in gebruik.

Voor natuurlijke taalverwerking en informatiebeheer is het concept bruikbaar bij woord- en zininterpretatie, semantische netsystemen en automatische vertaling, waar een duidelijk aangrenzende basisbetekenis als uitgangspunt dient.

Zie ook: polysemie, denotatie, connotatie, semantiek, lexicografie.