voorzetselvrije

Voorzetselvrije is een term die in de Nederlandse taalkunde en taaldidactiek wordt gebruikt om een woord, zin of constructie te beschrijven die geen voorzetsel nodig heeft om zijn voltooiing of relatie met een ander element uit te drukken. In het algemeen verwijst het naar gevallen waarin het complement van een werkwoord, bijvoeglijk naamwoord of zelfstandig naamwoord rechtstreeks aansluit bij het hoofdwoord zonder de tussenkomst van een voorzetsel.

In de praktijk wordt voorzetselvrij vaak toegepast op werkwoorden die transitive zijn en direct een lijdend voorwerp nemen, zoals in zinnen als ik lees een boek of zij eet een appel. Zulke voorbeelden illustreren een direct object zonder vereiste voor een voorzetsel. Door deze eigenschap kunnen lezers en leerlingen sneller herkennen welke werkwoorden wel of niet voorafgegaan worden door een voorzetsel.

Tegenover voorzetselvrije constructies staan voorzetselverbingen of prepositional verbs, werkwoorden die een prepositie nodig hebben om hun betekenis volledig te uiten. Voorbeelden hiervan zijn denken aan, hopen op, vertrouwen in. Het onderscheid is vooral van belang in taalonderwijs en grammaticale beschrijving, omdat het helpt bij het leren van correcte keuze van werkwoordspanning en hulpwerkwoorden, en bij het herkennen van valkuilen bij vertaling of taalverwerving.

De term wordt vooral gebruikt als classificatiecriterium in taalkundige beschrijvingen en didactische handleidingen. Aan het woord voorzetselvrij kan soms variatie in dialect of registers ten grondslag liggen, maar over het algemeen verwijst het naar standaardgedekte gevallen waarin een voorzetsel niet vereist is.

Zie ook: preposities, prepositional verb, Nederlandse grammatica, taalonderwijs.