vertragingseffecten
Vertragingseffecten zijn verschijnselen waarbij de respons van een systeem achterloopt op de prikkel of input. Ze ontstaan wanneer signaaltransmissie, verwerking of terugkoppeling tijd vergen, zodat de dynamiek van het systeem niet onmiddellijk volgt. Vertragingseffecten komen voor in technische systemen, maar ook in biologische, economische en ecologische contexten.
- Propagation delay: de reistijd van een signaal door een medium.
- Processing delay: tijd die nodig is voor gegevensverwerking of besluitvorming.
- Queuing delay: wachtrij- en verwerkingsvertraging in netwerken of systemen.
- Transmission delay: tijd om data te verzenden over een verbinding.
- Feedback- of transportvertraging: vertraging in terugkoppeling waardoor de regeling later reageert.
- In regelingen kan een vertraging leiden tot vertralde feedback, wat oscillaties, overshoot of zelfs instabiliteit kan
- In communicatiesystemen leidt vertraging tot hogere latentie en jitter, wat de kwaliteit van spraak en video
- In biologische systemen kan vertraging leiden tot periodiciteit of onverwachte dynamiek in biochemische feedbacklussen.
- In economische modellen kan beleid met vertraging de effecten uitstellen en mogelijk misleidende prijsvorming veroorzaken.
- Vertragingen worden vaak gemodelleerd met vertragingstifferassen zoals vertragingdifferentiële vergelijkingen (delay differential equations) of discrete tijdsmodellen met
- Technieken zoals impulsrespons, spectraalanalyse en stabiliteitscriteria worden toegepast om de effecten te begrijpen en trillingen of
- Predictieve controle en Smith-predictorontwerpen kunnen met vertragingen omgaan.
- Verminderen van vertragingen door betere hardware, snellere verbindingen of bufferbeheer.
- Gebruik van feedforward- of robuuste regelstrategieën om gevoeligheid voor vertragingen te beperken.
Zie ook: vertragingdifferentiële vergelijking, latency, signaalverwerking.