verbvalentie

Verbal valentie, ook wel verbvalentie, is een begrip uit de taalkunde dat het aantal en het type argumenten beschrijft dat een werkwoord vereist of toelaat in een zin. Het gaat om de subcategorisatie van het werkwoord: welke zinsdelen als onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp of andere complementen noodzakelijk zijn om de betekenis correct te construeren.

Monovalente werkwoorden nemen één argument, meestal het onderwerp: bijvoorbeeld "De bloem bloeit." (onderwerp is verplicht; geen directe object). Intransitieve werkwoorden zoals slapen of groeien passen hier vaak bij.

Bivalente werkwoorden nemen twee argumenten: onderwerp en direct object. Voorbeelden zijn "Ik eet een appel" of "Zij leest een boek." Hier is zowel het onderwerp als het lijdend voorwerp vereist.

Trivalente (drie-argumentige) werkwoorden kennen drie argumenten, vaak onderwerp, indirect object en direct object: bijvoorbeeld "Ik geef mijn vriend een cadeau." Hier speelt ook de volgorde en vorm van de indirecte en directe objecten een rol.

Sommige werkwoorden vereisen prepositieobjecten of andere complementen die met een voorzetsel verbonden zijn, zoals denken aan iets of hopen op iets. De valentie kan dus complexer zijn dan alleen directe en indirecte objecten.

Valentie is verbonden met inlexicografie (subcategorisatieframes) en wordt gebruikt in grammaticale analyse, taalonderwijs en computationele taalkunde. Passieve constructies kunnen valentie veranderen: "Het boek werd gelezen" behoudt een object maar kan de agent weglaten, wat de externe argumenten beïnvloedt. Valentie verschilt bovendien tussen talen: sommige talen geven dubbele objectconstructies, andere gebruiken prepositional objects.