vanzelfsprekende

Vanzelfsprekende is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands. Het beschrijft zaken die als vanzelf duidelijk worden aanvaard en zonder nader argument of bewijs worden gezien. In formele en academische teksten wordt het gebruikt om aan te geven dat een stelling, norm of feit als vanzelfsprekend wordt beschouwd. Vaak verschijnt het in zinnen zoals van menselijke rechten, normen of aannames: bijvoorbeeld “vanzelfsprekende normen” of “vanzelfsprekende aannames”.

Etymologisch komt het woord voort uit de uitdrukking van zichzelf spreekt: van zelfsprekend betekent letterlijk ‘dat spreekt voor zich’. De vorm van het adjectief verandert afhankelijk van het lidwoord en getal, waardoor men vaak “vanzelfsprekende” ziet wanneer het adjectives naar een specifiek zelfstandig naamwoord verwijst, bijvoorbeeld “de vanzelfsprekende regel” of “vanzelfsprekende normen”. De basisbetekenis blijft onveranderd: iets wat zonder toelichting begrepen wordt.

Gebruik en nuances: vandaar dat het woord vooral in geschreven, soms in filosofische of wetenschappelijke contexten wordt aangetroffen. Het dragen van de label van iets als vanzelfsprekend kan impliceren dat de aanname als onomstotelijk wordt voorgesteld, wat in debat kan staan. In argumentatie kan het dienen als een spiegel van wat als basispunt wordt gezien en kan het vraag oproepen naar waarom iets als vanzelfsprekend wordt aangenomen.

Zie ook: vanzelfsprekend, axioma, basisaanname. Voorbeelden: “vanzelfsprekende normen ten grondslag aan een rechtssysteem”; “vanzelfsprekende aannames die niet verder zijn uitgewerkt.”