vaccinefficiëntie

Vaccinefficiëntie is een term die in het Nederlands soms gebruikt wordt om de mate aan te geven waarin een vaccin ziekte voorkomt of ernst vermindert bij gevaccineerde personen. In veel wetenschappelijke contexten wordt echter gesproken van effectiviteit of werkzaamheid van vaccins. Die termen verwijzen naar vergelijkbare beschermingsprestaties, maar vaak wordt onderscheid gemaakt tussen effectiviteit in dagelijkse praktijk en werkzaamheid onder gecontroleerde onderzoeksomstandigheden. De bredere term efficiëntie kan in sommige teksten ook verwijzen naar economische aspecten van vaccinatieprogramma’s, zoals kostenefficiëntie, waardoor verwarring kan ontstaan.

In de context van volksgezondheid gaat vaccinefficiëntie doorgaans over hoe goed een vaccin beschermt tegen verschillende gezondheidsuitkomsten als het daadwerkelijk wordt toegepast in de doelgroep. De maatstaf wordt meestal uitgedrukt als een percentage: efficacy/effectiveness = (1 minus de relatieve kans op de ziekte bij gevaccineerden ten opzichte van ongevaccineerden) maal 100. Doelen kunnen verschillen en omvatten infectie (met of zonder symptomen), milde ziekte, ernstige ziekte, hospitalisatie en overlijden. Er zijn vaak verschillende eindpunten afhankelijk van de pathogeen en de gewenste uitkomsten.

Factoren die de vaccinefficiëntie beïnvloeden zijn onder meer leeftijd en gezondheidstoestand van de ontvanger, tijd sinds de vaccinatie, het aantal en type doses, circulerende varianten, en de aanwezigheid van eerdere infecties. Daarnaast spelen operationele factoren zoals opslag, toedieningsintervallen en naleving een rol.

Beperkingen bij het meten van vaccinefficiëntie zijn onder meer bias in observatiestudies, misclassificatie van besmettingen, en veranderingen in blootstellingrisico. Beleidsbeslissingen gebruiken vaak zowel effectiviteitsgegevens als economische analyses (kosteneffectiviteit) om de waarde van vaccinatieprogramma’s te beoordelen.