uitspreken

Uitspreken is een Nederlands werkwoord met meerdere betekenissen. Primair betekent het “het uitspreken van een klank of woord”: articuleren en correct zeggen wat men bedoelt. Daarnaast kan uitspreken ook verwijzen naar het publiekelijk vastleggen van een oordeel, besluit of mening, bijvoorbeeld: “De rechter sprak een vonnis uit” of “De commissie sprak haar advies uit.”

Vormen en grammatica: uitspreken is een separabel werkwoord. Infinitief: uitspreken. Tegenwoordige tijd: ik spreek uit, jij spreekt uit, hij spreekt uit. Verleden: ik sprak uit. Voltooid deelwoord: uitgesproken, gebruikt met hebben of zijn, bijvoorbeeld: “Ik heb het woord duidelijk uitgesproken.” In uitdrukkingen kan “uitgesproken” ook als bijvoeglijk naamwoord voorkomen, met de betekenis “duidelijk” of “uitgesproken mening”.

In de taalkunde verwijst de term “uitspraak” naar de klank- en articulatiekenmerken van hoe een woord wordt uitgesproken, inclusief klanken, klemtoon en intonatie. Het gaat om de praktische uitvoering van spraak in gesproken taal.

In juridische en formele context verwijst “uitspraak” naar een besluit of oordeel van een autoriteit. Een rechter spreekt een vonnis uit; een comité doet een uitspraak.

Etymologie: afkomstig van uit- (naar buiten) en spreken. Het verwante Duitse vocabulaire sluit hierop aan: aussprechen (uitspreken) en Aussprache (uitspraak).