uitgebroken

Uitgebroken is het voltooide deelwoord van het Nederlandse werkwoord uitbreken. Het kan fungeren als predicatief bijvoeglijk naamwoord of in combinatie met zijn/hebben om een gebeurtenis aan te geven die plotseling begon. De kernbetekenis is dat iets uit zichzelf of uit zijn oorprong plotseling ontstaat, uitbreekt of zich verspreidt, zoals een ziekte, een conflict of een brand.

In de praktijk komt de betekenis vooral naar voren in twee hoofdtoepassingen. Ten eerste als gevolgtrekking over een gebeurtenis die begonnen is te bestaan of zich heeft verspreid, bijvoorbeeld: De ziekte is uitgebroken. Een uitbraak van mazelen of een uitbraak van geweld wordt veelal met het zelfstandig naamwoord uitbraak beschreven. Ten tweede als predicatief deelwoord bij een gebeurtenis die letterlijk uit iets is gebroken of ontsnapt, bijvoorbeeld: De brand is uitgebroken; de gevangene is uitge­broken. In deze gevallen kan de zin met het voltooide deelwoord worden opgebouwd zonder verdere uitbreiding.

Etymologisch gezien is uitgebroken afgeleid van uit- (out) en breken (to break). Verwante termen zijn uitbraak (outbreak), uitbreken (to break out) en uitbarsten (to erupt), die echter verschillende nuances en grammaticale functies hebben. Uitgebroken komt veel voor in nieuwsberichten en gezondheidsrapporten, waar het aangeeft dat een situatie plotseling is ontstaan of verergerd.

Zie ook: uitbraak, uitbraak van ziekte, uitbreken, uitbarsten.