gevangene

Gevangene is een Nederlands zelfstandig naamwoord dat verwijst naar een persoon die in gevangenschap of in hechtenis wordt gehouden. De term kan slaan op een gevangene die een straf in een penitentiaire inrichting uitzit, op iemand die vastgehouden wordt in afwachting van een rechtszaak, of op een krijgsgevangene in oorlogscontext. In dagelijks taalgebruik wordt de term breed toegepast en kan hij zowel descriptief als formeel van aard zijn.

Etymologie en gebruikscontext: het woord is afgeleid van gevangen, “vastgehouden”, met het achtervoegsel -ene dat een beroep of rol aanduidt, zodat gevangene letterlijk “degene die gevangen is” betekent. Het begrip komt voor in verschillende gerelateerde samenstellingen, zoals krijgsgevangene (een gevangene van oorlog) en gevangenschap (het geheel van gevangenschap of het bestaan als gevangene).

Contexten en nuance: in het strafrecht verwijst gevangene meestal naar iemand die een straf in een gevangenis ondergaat. Een persoon die in afwachting van zijn proces gedetineerd is, noemt men vaker een gedetineerde, maar in bredere zin kan ook die persoon als gevangene worden beschreven. In internationale oorlogsrecht is krijgsgevangene een juridisch begrip met specifieke beschermingsrechten onder de Geneefse Conventies. Het bredere begrip gevangenhouding gaat samen met termen als gevangenschap en gevangenis, die verwijzen naar de fysieke locatie en toestand van gevangenschap.

Rechten en behandeling: gevangenen en gedetineerden hebben recht op wettelijke procedures, humane behandeling en, waar toepasselijk, toegang tot juridische bijstand en communicatie met buitenwereld, conform nationale wetgeving en internationale normen.