gevangenschap

Gevangenschap is de toestand waarin iemands vrijheid ontnomen is en die wordt vastgehouden door een overheid of in aanwezigheid van een conflict. De term verwijst naar verschillende vormen van vrijheidsontneming, waaronder strafrechtelijke detentie, voorlopige hechtenis en internering, maar kan ook worden toegepast op krijgsgevangenschap in oorlogssituaties. De precieze invulling en duur verschillen per rechtsstelsel en context.

In juridische zin ontstaat gevangenschap doorgaans door een rechterlijke of wetgevende maatregel. Mogelijke vormen zijn een gevangenisstraf bij veroordeling, voorlopige hechtenis in afwachting van een proces, of internering in bijzondere omstandigheden. In oorlogstijd geldt vaak een aparte regeling onder internationaal humanitair recht, waarbij krijgsgevangenen recht hebben op beveiliging en humane behandeling. Gedetineerden verblijven meestal in gevangenissen of detentiecentra en kunnen onderworpen zijn aan toezicht en controles.

Voor de gevangenen geldt een reeks fundamentele rechten die wereldwijd en in regionale verdragen zijn vastgelegd. Humane behandeling, toegang tot gezondheidszorg, contact met familie en juridische ondersteuning, en het recht op een eerlijk proces bij verzet of beroep zijn kernpunten. Internationaal recht, zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het International Covenant on Civil and Political Rights en de Europese Mensenrechtenconventie, schetst normen voor detentie. VN-regels voor de behandeling van gedetineerden en specifieke richtlijnen voor penitentiary care vormen aanvullend kader.

Knelpunten in gevangenschap zijn onder meer overbevolking, variërende kwaliteit van zorg, psychische gezondheid en recidive. Beleid richt zich vaak op rehabilitatie en re-integratie, met opties zoals onderwijs, arbeidsprogramma’s en alternatieven voor detentie (taakstraf, elektronische toezicht) om de kans op succesvolle samenlevingstoetreding te vergroten.